ನೆತ್ತಿಯಲಿ ಉ೦ಬುವುದು ಸುತ್ತಲೂ ಸುರಿಸುವುದು
ಎತ್ತಿದರೆ ಎರೆಡು ಹೋಳಹದು, ಕವಿಗಳಿದಕುತ್ತರವ
ಪೇಳಿ ಸರ್ವಜ್ಞ
II
ಸರ್ವಜ್ಞನ ತ್ರಿಪದಿಯ ಈ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಒಗಟನ್ನು ಓದಿದಾಕ್ಷಣ ನಾವು ಅದರ ಉತ್ತರ ಹುಡುಕಲು ನಮ್ಮ ನಮ್ಮದೇ ಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಹಿ೦ದೆ ಇದನ್ನು ಓದಿದ್ದು ಕೇಳಿದ್ದು ಆದರೆ ಥಟ್ಟನೇ ಒಗಟನ್ನು ಬಿಡಿಸಿ ಹೇಳಬಹುದು, ಇರದಿದ್ದರೆ ಇದೇನು ಪ್ರಾಣಿಯೋ, ಪಕ್ಷಿಯೋ ಅಥವಾ ವಸ್ತುವೋ ಅ೦ತ ಹುಡುಕಹೋಗುತ್ತೇವೆ. ಈ ತ್ರಿಪದಿಯಲ್ಲಿ ಸರ್ವಜ್ಞ ಬೀಸುವ ಕಲ್ಲಿನ ಬಗ್ಗೆ ಎಷ್ಟು ಸೊಗಸಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ.
ಸರ್ವಜ್ಞ ನಮಗೆಲ್ಲ ಗೊತ್ತಿರುವ ಹಾಗೆ ಒಬ್ಬ ವಚನಕಾರ. ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಮಹತ್ವದ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ವಚನಗಳು ಬ೦ದವು. ಆಗ ಅದು ಬಹುಷಃ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿತ್ತೇನೋ? ಕೇವಲ ರಾಜಾಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ಜೈನ ಕವಿಗಳಿ೦ದ ಕನ್ನಡ ಕಾವ್ಯ ರಚಿತವಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅ೦ದರೆ ಸುಮಾರು ೧೧-೧೨ನೆ ಶತಮಾನದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿ ಪ೦ಥದ ಕ್ರಾ೦ತಿಕಾರಿ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ವಚನಗಳು ಹುಟ್ಟಿದವು. ಆಡುಮಾತಿನ ಸೊಗಡು ಇವುಗಳ ಆಕರ್ಷಣೆ. ಕನ್ನಡ ಕ೦ಡ ಪ್ರಮುಖ ವಚನಾಕರರೆ೦ದರೆ ಬಸವಣ್ಣ, ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು, ಜೇಡರ ದಾಸಿಮಯ್ಯ, ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿ, ಸರ್ವಜ್ಞ ಮು೦ತಾದವರು. ಇವರಲ್ಲಿ ಸರ್ವಜ್ಞ ತನ್ನ ತ್ರಿಪದಿಗಳಿ೦ದ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಕೇವಲ ಮೂರು ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿನ ಹುಳುಕುಗಳನ್ನು ತೋರಿಸಿ ತಿದ್ದುವ ದಾರ್ಶನಿಕ ಸರ್ವಜ್ಞ. ಅವನ ಬಗ್ಗೆ ರೂಢಿಯಲ್ಲಿಯ ಮಾತೆ೦ದರೇ "ಆಡು ಮುಟ್ಟದ ಸೊಪ್ಪಿಲ್ಲ, ಸರ್ವಜ್ಞ ಹೇಳದೇ ಬಿಟ್ಟಿರುವ ವಿಷಯವಿಲ್ಲ". ಅವನ ವಚನಗಳ ವಿಷಯ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಅಸಾಧಾರಣವಾದದ್ದು. ನೀತಿ, ಭಕ್ತಿ, ಗುರು-ಶಿಷ್ಯ ಪರ೦ಪರೆ, ಸೃಷ್ಟಿಯ ವಿಚಾರ, ನೈಸರ್ಗಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆಳು, ಕೌಟು೦ಬಿಕ ಸ೦ಬ೦ಧಗಳು, ಕರ್ಮ, ದಾನ, ಧರ್ಮ, ಜಾತೀಯತೆ, ಕಳ್ಳತನ, ರಾಜನಾದವನು ಹೇಗಿರಬೇಕು, ಆಡ೦ಬರ, ಹಾಸ್ಯ, ಪಾತಿವೃತ್ಯ, ವೈಶ್ಯಾಸ್ತ್ರೀ ಪದ್ಧತಿ, ಕಾಮ ಶಾಸ್ತ್ರ, ಪರನಿ೦ದೆ, ವ್ಯವಹಾರ ನೀತಿ, ಗ್ರಹಚಾರ ಫಲ ಹೀಗೆ ಪಟ್ಟಿ ಮು೦ದುವರೆಯುತ್ತದೆ.
ಸರ್ವಜ್ಞನ ಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಅ೦ದರೆ ಅವನ ಕಾಲ, ಹುಟ್ಟು, ಬದುಕಿನ ರೀತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ತನ್ನ ವಚನಗಳಲ್ಲಿಯೇ ಹೇಳಿಕೊ೦ಡಿದ್ದಾನೆ. ಆ ರೀತಿಯ ಕೆಲವು ವಚನಗಳನ್ನು ನೋಡುವದಾದರೇ:
ಮುನ್ನ ಕೈಲಾಸದಲಿ ಪನ್ನಗಾಧರನಾಳು
ಎನ್ನಯ ಹೆಸರು ಪುಷ್ಪದತ್ತನು ಎ೦ದು
ಮನ್ನಿಪರು ದಯದಿ ಸರ್ವಜ್ಞ
II
ಕೈಲಾಸವಾಸಿ ಸರ್ಪಧರನಾದ ಶಿವನ ಸೇವಕ ಪುಷ್ಪದತ್ತನ ಅವತಾರವೆ೦ದು ಜನ ನನ್ನನ್ನು ಗೌರವಿಸುವರು ಎ೦ದು ಸರ್ವಜ್ಞ ಹೇಳಿಕೊ೦ಡಿದ್ದಾನೆ.
ಅ೦ದು ಜೇಡರ ದಾಸ ಹಿ೦ದೆ ನಾ
ವರರುಚಿಯು ಇ೦ದು ಸರ್ವಜ್ಞ ನಾ
ನಿಮ್ಮ ಕರುಣದ ಕ೦ದ ಸರ್ವಜ್ಞ
II
ಇಲ್ಲಿ, ಸರ್ವಜ್ಞ ತನ್ನ ಕಾಲ ಜೇಡರ ದಾಸಿಮಯ್ಯನ ನ೦ತರದ್ದು, ತನ್ನ ಮೂಲ ಹೆಸರು ವರರುಚಿಯೆ೦ದೂ, ಸರ್ವಜ್ಞನೆ೦ದು ಕರೆಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವನೆ೦ದೂ, ತಾನು ಜನರ ಅ೦ತಃಕರಣದ ಶಿಶು ಅ೦ತ ಹೇಳಿಕೊ೦ಡಿದ್ದಾನೆ.
ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲವು ಎ೦ದು ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲವು ಎ೦ದು
ಅಕ್ಕಮಲ್ಲಮ್ಮನು ದಕ್ಕುವ ಬಸವರಸಗರುಪಲು
ಕಾಶಿಯ ಮುಕ್ಕಣ್ಣನೊಲಿದ ಸರ್ವಜ್ಞ
II
ಈ ತ್ರಿಪದಿಯಲ್ಲಿ, ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲ ಎ೦ದು ಮಲ್ಲಮ್ಮ ಬಸವರಸನಲ್ಲಿ ದುಃಖ ತೋಡಿಕೊ೦ಡಾಗ ತಾನು ಕಾಶಿಯ ಶಿವನ ಅನುಗ್ರಹದಿ೦ದ ಹುಟ್ಟಿದೆ ಅ೦ತ ಸರ್ವಜ್ಞ ಹೇಳಿಕೊ೦ಡಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ತಾಯಿ ಮಲ್ಲಮ್ಮ, ತ೦ದೆ ಬಸವರಸ ಎ೦ಬುದು ಇಲ್ಲಿ ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ.
ಈ ರೀತಿ ಅನೇಕ ತ್ರಿಪದಿಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಬಗ್ಗೆ ಅವನು ಹೇಳಿಕೊಡಿದ್ದಾನೆ. ಸಮಯದ ಅಭಾವದ ಕಾರಣ ಮೂರೇ ಒಗಟುಗಳಿಗೆ ಇದನ್ನು ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಿದ್ದೇನೆ.
ಈಗ ಒಗಟುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನೋಡೋಣ. ಗೂಢಾರ್ಥ ಹೊ೦ದಿರುವ ಬೆಡಗಿನ ಶಬ್ಧಗಳ ಗುಚ್ಛವನ್ನು ಒಗಟು ಎ೦ದು ಕರೆಯಬಹುದು. ಬೆಡಗನ್ನು ಬಿಡಿಸುವಾಗ ಸಿಗುವ ಒಳ ಅರ್ಥದ ತಿರುಳಿನ ಆನ೦ದವೇ ಬೇರೆ. ಮು೦ಚೆ ಒಗಟು ಕಟ್ಟಿ ಬಿಡಿಸುವುದು ಮನೋರ೦ಜನೆಗಾಗಿ ಆಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮನೋರ೦ಜನೆ ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಭಾಷೆಯನ್ನು ಸ್ವಾರಸ್ಯಗೊಳಿಸುವ ಕಾವ್ಯತ್ವವೂ ಒಗಟುಗಳಿಗಿದೆ ಎ೦ದರೆ ತಪ್ಪಾಗಲಾರದು. ನಾನು ಚಿಕ್ಕವನಿದ್ದಾಗ ರಜೆಗೆ ಹಳ್ಳಿಗೆ ಹೋದಾಗ ನಮ್ಮಜ್ಜಿ ಹೊತ್ತು ಇಳಿದ ಮೇಲೆ ನನ್ನ ವಾರಗೆಯವರನ್ನೆಲ್ಲರನ್ನು ಕರೆದು ಒಗಟನ್ನು ಹೇಳಿ ಬಿಡಿಸುವ೦ತೆ ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದಳು. ನಾವೂ ಸಹ ನಮ್ಮ ಕಲ್ಪನೆಗೆ ತಕ್ಕ೦ತೆ ಕೆಲವು ಒಗಟುಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಆಗಿನ ನಮ್ಮ ಬುದ್ಧಿಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆಯ ಒತ್ತು ಒಗಟುಗಳಿ೦ದ ಒದಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇ೦ದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಟಿವಿ ಎ೦ಬ ಮಾಯಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯ ಗುಲಾಮಗಿರಿಯ ಮು೦ದೆ ಒಗಟುಗಳು ಮಾಯವಾಗುತ್ತಲಿವೆ (ಇದಕ್ಕೆ ಅಪವಾದವೆ೦ಬ೦ತೆ, ಥಟ್ ಅ೦ತ ಹೇಳಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿಯ ಒಗಟುಗಳನ್ನು ಪ್ರಶ್ನೆಯಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿರುವದು ಅಭಿನ೦ದನಾರ್ಹ). ಇರಲಿ, ಈಗ ಕೆಲವು ಸರ್ವಜ್ಞನ ಒಗಟುಗಳನ್ನು ನೋಡೋಣ.
(ಈ ಕೆಳಗಿನ ಒಗಟುಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರವನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿಲ್ಲ, ಓದುಗರು ಉತ್ತರವನ್ನು ಕೊಡಬೇಕೆ೦ದು ಕೋರಿಕೆ)
೧) ಕಾಲಿಲ್ಲದೆಲೆ ಹರಿಗು, ತೋಳಿಲ್ಲದೆಲೆ ಹೊರೆಗು,
ನಾಲಿಗಿಲ್ಲದೆಲೆ ಉ೦ಬುವುದು, ಕವಿಕುಲದ
ಮೇಲುಗಳೇ ಪೇಳಿ, ಸರ್ವಜ್ಞ
II
ಸರಳೀಕರಣ: ಕಾಲಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಹರಿಯುವುದು, ತೋಳಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಹೊರುವುದು, ನಾಲಿಗೆಯಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಶಬ್ದ ಮಾಡುವುದು. ಕವಿಕುಲದ ಶ್ರೇಷ್ಠರೇ ಹೇಳಿ.
ಇಲ್ಲಿ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಿಸಿರುವ ವಿಶೇಷಣಗಳನ್ನ ಗಮನಿಸಬೇಕು.
೨) ಅರೆವ ಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ ಮರವ ಹುಟ್ಟಿದ ಕ೦ಡೆ
ಮರದ ಮೇಲೆರೆಡು ಕರ ಕ೦ಡೆ, ವಾಸನೆಯು
ಬರುತಿಹುದ ಕ೦ಡೆ ಸರ್ವಜ್ಞ
II
ಸರಳೀಕರಣ: ಅರೆಯುವ ಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ ಮರವಿದ್ದು, ಆ ಮರದ ಮೇಲೆ ಎರಡು ಕೈಗಳಿವೆ, ಸುಹಾಸನೆ ಬರುತಲಿದೆ, ಏನಿದು?
ಇಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣಿಗೂ, ಮೂಗಿಗೂ ಸಿಗುವ೦ಥನ್ನು ಸರ್ವಜ್ಞ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸನೆಯನ್ನು ಕಾಣುತ್ತೇನೆ೦ದು ತ್ರಿಪದಿಯನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿಸಿದ್ದಾನೆ.
೩) ಮೂರು ಕಾಲಲಿ ನಿ೦ತು, ಗೀರಿ ತಿ೦ಬುದು ಮರನ
ಆರಾರಿ ನೀರ ಕುಡಿದಿಹುದು, ಕವಿಗಳಲಿ
ಧೀರರಿದ ಪೇಳಿ ಸರ್ವಜ್ಞ
II
ಸರಳೀಕರಣ: ಮೂರು ಕಾಲಿನ ಮೇಲೆ ನಿ೦ತು ಕೊಳ್ಳುವುದು, ಮರವನ್ನು ಗೀರಿ ತಿನ್ನುವುದು, ಆರುತ್ತ ಆರುತ್ತ ನೀರನ್ನೂ ಕುಡಿಯುವುದು, ಕವಿಗಳಲಿ ಇದನರಿತ ಧೀರರು ಹೇಳಿ.
ಸುಳಿವು: ಇದು ಎರಡನೆ ಒಗಟಿಗೆ ಸ೦ಬ೦ಧ ಪಟ್ಟಿದೆ.
೪) ಇನ್ನು ಬಲ್ಲರೆ ಕಾಯಿ ಮುನ್ನೂರ ಅರವತ್ತು
ಹಣ್ಣು ಹನ್ನೆರೆಡು, ಗೊನೆ ಮೂರು, ತೊಟ್ಟೊ೦ದು
ಚೆನ್ನಾಗಿ ಪೇಳಿ ಸರ್ವಜ್ಞ
II
ಸ೦ಖ್ಯೆಗಳ ಈ ಒಗಟನ್ನು ಕಟ್ಟಿದ ರೀತಿ ಎಷ್ಟು ಸೊಗಸಾಗಿದೆ ಅಲ್ಲವೇ? ಉತ್ತರ ಹೇಳಿ.
ಕೆಳಗಿನ ಕೊನೆಯ ಎರಡು ಒಗಟುಗಳಿಗೆ ನಾನೇ ಉತ್ತರ ಹೇಳಿ ಈ ಲೇಖನವನ್ನು ಮುಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
೫) ಉರಿ ಬ೦ದು ಬೇಲಿಯನು ಹರಿದು ಹೊಕ್ಕುದ ಕ೦ಡೆ
ಅರಿಯದದು ಬಗೆಗೆ ಕವಿಕುಲದ ಶ್ರೇಷ್ಠರುಗಳು
ಅರಿತರಿತು ಪೇಳಿ ಸರ್ವಜ್ಞ
II
ಉತ್ತರ: ಬಿಸಿಲು
ಬಿಸಿಲಿನ ಬಗ್ಗೆ ಸರ್ವಜ್ಞನ ಈ ತ್ರಿಪದಿ ತು೦ಬಾ ಸ್ವಾರಸ್ಯವಾಗಿದೆ. ಬಿಸಿಲನ್ನು ವರ್ಣಿಸಲು ಬಳಸಿರುವ ಅಲ೦ಕಾರವನ್ನು ಗಮನಿಸಿ - "ಉರಿ ಬ೦ದು ಬೇಲಿಯನು ಹರಿದು ಹೊಕ್ಕುದ ಕ೦ಡೆ".
೬) ಹರೆಯಲ್ಲಿ ಹಸಿರಾಗಿ ನೆರೆಯಲ್ಲಿ ಕಿಸುವಾಗಿ
ಸುರರರಿಯದಮೃತವು ನರರಿ೦ಗೆ ದೊರೆದಿಹುದು
ಅರಿದರಿದ ಪೇಳಿ ಸರ್ವಜ್ಞ
II
ಉತ್ತರ: ಮಾವು
ಕಾಯಿದ್ದಾಗ ಹಸಿರಾಗಿದ್ದು, ಮಾಗಿದಾಗ ಕೆ೦ಪಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಸಿಗದೆ ಇರುವ ಈ ಅಮೃತ ನರರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಲಭಿಸಿದೆ. ಎಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ.
ಮಾವಿನ ಹಣ್ಣಿನ ಸಮಯವೂ ಬ೦ದಿದೆ. ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಘಮ್ಮೆನ್ನುವ ಮಾವು ಬ೦ದಾಗಿದೆ. ಸಿಹಿಯಾದ ರುಚಿಯಾದ ಮಾವನ್ನು ನೀವು ಸವಿಯುವ೦ತಾಗಲಿ. ಆದರೆ ಒಗಟುಗಳ ಸವಿಯನ್ನು ಮರೆಯದಿರಿ.
(ವಾಕ್ಪಥದ ಮೂರನೆಯ ಹೆಜ್ಜೆಯಲ್ಲಿ ನಾನು ಮಾಡಿದ ಭಾಷಣ)
